Lang heb ik geleefd in de veronderstelling dat “ik niet o.k. ben en ieder ander wel o.k. is”. Dit is een notie die goed uitgelegd wordt door Thomas Harris in zijn boek “Ik ben o.k., Jij bent o.k.”. Een boek dat zicht geeft op de verschillende delen van waaruit we onze werkelijkheid ervaren. Het Kind, de Volwassene en de Ouder. Door met aandacht naar binnen te keren komt deze driedeling goed naar voren, het Kind is dan voelbaar, de Volwassene heeft een genuanceerd idee ergens over en de stem van de Ouder is vaak net iets te hoorbaar.

Laten we dan eerst maar kijken naar wat Thomas Harris te vertellen heeft over de soms net iets te hoorbare Ouder: dit is de geïnternaliseerde stem van één van de ouders, de opvoeder, met alle vermaningen, regels en wetten die het kind van zijn ouders te horen kreeg. Of deze regels nou goed zijn of slecht, ze zijn geregistreerd als de waarheid! Het is een permanente registratie, niet te verwijderen en kan een leven lang afgedraaid worden. De registratie van ouderlijke geboden is zowel in lichamelijke als in sociale zin van levensbelang. Later, als zijn Volwassene vaardiger is geworden en beter in staat is om de Ouder-info op waarde te schatten, worden deze zienswijzen soms bijgewerkt en vervangen door andere informatie die meer aangepast is aan de werkelijkheid. Veel ervaringen van andere gezaghebbende figuren worden ook in de Ouder geregistreerd.

Het Kind wordt gevormd door de registratie van interne gebeurtenissen, de reacties van de kleine mens op wat hij hoort en ziet. In deze veelal nog pre-verbale periode worden de reacties gevoelsmatig uitgedrukt. En bedenk dat het kind klein is, afhankelijk, onbekwaam, onhandig en heeft geen woorden tot zijn beschikking om begrippen te vormen. Het voornaamste bijproduct van dit frustrerende civilisatieproces, is een reeks negatieve gevoelens. Het Kind komt tot de conclusie; “ik ben niet okay”. Deze conclusie en de daar bijhorende negatieve gevoelens, worden permanent opgeslagen in de hersenen.

Zowel de Zijns-wijzen van het Kind als van de Ouder kunnen op elk moment op de voorgrond komen bij bepaalde transacties die doen denken aan situaties uit de kinderjaren en ze roepen dan dezelfde nare gevoelens op die toen ook voelbaar waren. Denk aan gevoelens van frustratie, verwerping of verlatenheid, als het gaat om de gevoelens van het Kind. Maar in het Kind zijn ook creativiteit, nieuwsgierigheid, de wens tot onderzoeken en kennen. Bij alle ‘niet okay’ registraties zijn ook de ‘okay’ registraties te vinden, toch staan de ‘niet okay’ gevoelens op de voorgrond.
Hoe is er aan dit verleden te ontsnappen?

De Volwassene is het derde deel in onze binnenwereld. De modererende factor die zich al begint te ontwikkelen vanaf een leeftijd van 10 maanden, als het kind de macht van de eigen beweging gaat ervaren, in staat is iets te doen dat uit zijn eigen bewustzijn komt. De Volwassene zal steeds doelmatiger gaan functioneren naarmate het ontwikkelingsproces en de tijd vordert. Door de Volwassene kan de jonge persoon onderscheid gaan maken tussen het leven zoals hem dat werd geleerd en gedemonstreerd (Ouder), het leven zoals hij dat aanvoelde of wenste of droomde (Kind), en het leven zoals hij het zelf verklaart (Volwassene). Een belangrijke functie van de Volwassene is het toetsen van de data in de Ouder, om te controleren of die juist zijn en nog steeds toepasselijk, om ze vervolgens te aanvaarden of te verwerpen. Zo ook het toetsen van het Kind om te controleren of de gevoelens die daar voelbaar zijn, in overeenstemming zijn met het heden of dat zij verouderd zijn en een reactie vormen op verouderde Ouder-data. De Volwassene heeft niet het doel de Ouder en het Kind te verdrijven, maar het geeft de vrijheid om deze dataverzamelingen te onderzoeken.

Ieder kind, ondanks zijn gelukkige jeugd, komt heel vroeg tot de conclusie: “ik ben niet o.k.”. Ook over zijn ouders neemt het een besluit: “jullie zijn o.k.”. Dit is de eerste verklaring die hij vindt in zijn levenslange poging om iets te begrijpen van zichzelf en de wereld waarin hij leeft. Dit zal zijn doen en laten beïnvloeden. Aangezien het een besluit is, kan het worden vervangen door een nieuw besluit. Maar niet voordat het begrepen is!

Leven vanuit het besluit “ik ben niet o.k. – jij bent o.k.”
Het script is geschreven vanuit het perspectief van het Kind en kan een teruggetrokken leven voorschrijven, omdat het pijnlijk is om voortdurend ‘o.k. mensen’ in de omgeving te hebben. Een andere mogelijkheid is dat het script hem gedrag voorschrijft dat zo uitdagend is dat anderen zich tegen hem zullen keren, waardoor het gevoel van niet o.k. zijn wordt bevestigd. Om in deze positie te kunnen leven wordt er vaak een contrascript gecreëerd met begrippen ontleend aan de Ouder; “jij kunt okay worden, als….”. Een dergelijk persoon is gedienstig, bereidwillig en inschikkelijk ten opzichte van de eisen van anderen. Dit zal echter geen geluk brengen of enige blijvende eigenwaarde omdat de positie erdoor niet verandert. “Wat ik ook doe, ik ben toch niet o.k.”.

Leven vanuit het besluit “ik ben niet o.k. – jij bent niet o.k.”
Daar waar het kind de belangrijkste levensvoorwaarde is ontzegd, streling en aanraking, en waar het veelvuldig negatief bejegend wordt, komt het tot de conclusie; “Ik ben niet o.k., jij bent niet o.k.”. In deze positie zal de Volwassene zich niet verder ontwikkelen. Hij/zij geeft de moed op en zal zich door het leven heen werken. Als deze positie eenmaal vaststaat, zal elke ervaring zodanig verklaard worden dat deze positie bevestigd wordt en zal het strelingen van andere mensen verwerpen. Vanuit deze positie ontstaat groot psychisch lijden.

Leven vanuit het besluit “ik ben o.k. – jij bent niet o.k.”
Het kind heeft wreedheid ervaren in zijn vroege jeugd en tot de slotsom gekomen dat hij het alleen, met zichzelf okay heeft, als de ander er maar niet is. Hij heeft die wreedheid overleefd en zal dus de moed nooit opgeven. Als hij ouder wordt zal hij terugslaan. Hij heeft wreedheid gezien en weet hoe je wreed moet zijn. De haat is beter dan bang zijn. Het tragische is dat hij niet kan reflecteren en naar binnen kijken, het ligt altijd aan de ander.

Leven vanuit het besluit “ik ben o.k. – jij bent o.k.”
Daar waar de eerste drie posities onbewust tot stand komen op zeer jonge leeftijd, zo is de “Ik ben o.k. – jij bent o.k.” positie een bewust besluit dat genomen wordt door de Volwassene. De eerste drie posities zijn gebaseerd op gevoelens, Kind en Ouder gevoelens, terwijl het laatste besluit gebaseerd is op denken, geloven en durven doen. De eerste drie posities gaan over waarom? De vierde gaat over waarom niet?
Belangrijk is te weten dat de Kind registraties niet zullen verdwijnen, maar door de Volwassen positie in te nemen kan er besloten worden om er wel of niet op te reageren. Als Volwassene ben je ook in staat om de Kind positie van de ander te herkennen. Ook dan kun je besluiten om daar wel of niet op te reageren.

Veranderen is mogelijk en daar waar we problemen hebben zijn dat vaak besluitvormingsproblemen. Problemen die voortvloeien uit de tegenstrijdige informatie die binnenkomt aan de hand van de transactionele prikkels. Er komt informatie binnen van het Kind, van de Ouder, en als deze niet overstemd wordt, van de Volwassene. Door een proces aan te gaan waarin je gaat herkennen waar de informatie vandaan komt, kun je gaan schiften en bepalen welke gegevens nog steeds van kracht zijn in de huidige situatie en welke niet. Dit schiften wordt door de Volwassene gedaan.

Zeer veel stromingen hebben bovenstaande Transactionele Analyse, ontwikkeld begin jaren ’60 van de vorige eeuw door Harris en Berne, omarmd en verder ontwikkeld in klinische- en persoonlijke ontwikkelingsprogramma’s zoals trainingen en workshops die uitgaan van Zelfontwikkeling dan wel ontwikkeld zijn om Leiderschap te ontwikkelen.

Kijk ook eens naar onze Verdiepende Trilogie