Veel mensen worstelen met gevoelens van onzekerheid, faalangst, het gevoel er niet echt bij te horen, of een diepgewortelde overtuiging niet goed genoeg te zijn. Wat we vaak niet beseffen, is dat deze overtuigingen niet zomaar zijn ontstaan. Ze vinden hun oorsprong in de allereerste jaren van ons leven — nog vóór we konden praten of bewuste herinneringen hebben.
Gevoelens van schuld en schaamte liggen vaak diep verscholen in ons systeem. Ze zijn niet aangeleerd via woorden, maar via ervaringen. Wanneer een jong kind herhaaldelijk wordt gefrustreerd in zijn spontane zelfexpressie — in zijn enthousiasme, boosheid, nieuwsgierigheid of behoefte aan nabijheid — leert het dat wat het van nature voelt en wil, niet gewenst is. Als dit op meerdere gebieden gebeurt, gaat het kind steeds meer delen van zichzelf onderdrukken.
Wat daarbij verloren gaat, is niet alleen spontaniteit, maar ook iets veel fundamenteler: het vertrouwen in het eigen gevoel, de eigen wil en autonomie. Elementen die juist essentieel zijn voor zelfverwezenlijking.

Wanneer een kind structureel de boodschap krijgt dat wie het is of wat het voelt niet klopt, ontstaat er intern een splitsing. Een deel — het ’teruggetrokken zelf’ — trekt zich terug in de schaduw. Het is het deel dat niet mocht bestaan: de woede, de levendigheid, de gevoeligheid, het eigen weten.
Tegelijkertijd ontstaat er een ‘strategisch zelf’: een aangepaste versie van het kind dat zich richt op acceptatie en veiligheid. Dit strategische zelf ontwikkelt gedrag dat wenselijk is in de ogen van de opvoeder. Het leert om aardig te zijn, slim over te komen, niet tot last te zijn — en ondertussen groeit de overtuiging: zoals ik werkelijk ben, ben ik niet goed genoeg.

Er zijn drie verschillende schadelijke scripts van ouders:

• Het ‘no-mind’ script: het kind krijgt het gevoel dat het niet mag of kan denken. Zinnen als “hoe kun je zo dom zijn?” of “heb je daarbovenin niks zitten soms?” brengen de boodschap over dat het eigen denken niet deugt.
• Het ‘no-love’ script: het kind ervaart dat het geen liefde verdient. Bijvoorbeeld door uitspraken als “ga vooral zo door, dan heb je straks met iedereen ruzie” of “je bent ongelooflijk egoïstisch”.
• Het ‘no-feel’ script: gevoelens worden ontkend of geminimaliseerd. Uitspraken als “je hoeft hier toch niet om te huilen” of “ik weet dat je niet echt boos bent” maken het kind onzeker over wat het voelt. Gevoel en realiteit gaan niet meer samen.

Deze vroeg ontstane scripts en de bijbehorende schuld- en schaamtegevoelens blijven niet beperkt tot de kindertijd. Ze nestelen zich in ons lijf, als trauma, en beïnvloeden onbewust onze volwassen relaties, keuzes en zelfwaardering. Wanneer iets in het heden deze oude pijn aanraakt — bijvoorbeeld kritiek, afwijzing of genegeerd worden — reageren we vaak vanuit de primitieve overlevingsstrategieën vechten, vluchten of bevriezen.
We gaan harder werken, pleasen, vermijden of sluiten ons af. Niet omdat het passend is voor de situatie, maar omdat ons systeem gevaar ruikt. Gevaar om opnieuw afgewezen of uitgestoten te worden. Gevaar om opnieuw het kind te zijn dat niet mocht bestaan.
De gevolgen kunnen zich uiten in disfunctionele relaties, verslavingsgedrag, chronisch tekortschieten aan energie of motivatie, gevoelens van onmacht, en wat men ook wel ‘aangeleerde hulpeloosheid’ noemt. De buitenwereld ziet misschien een sterk of ‘succesvol’ persoon, maar vanbinnen is er vaak sprake van een diep innerlijk conflict.

Wat helpt?

Herstel begint bij bewustwording. Niet met jezelf forceren om ‘anders’ te doen, maar door te begrijpen waar je gedrag vandaan komt. De schuld en schaamte die je voelt, zijn geen karakterfouten. Ze zijn echo’s van een vroegere omgeving waarin jij moest overleven door jezelf aan te passen.
Ruimte maken voor dat teruggetrokken zelf — het deel dat ooit niet mocht zijn — is een uitnodiging tot heelwording. Dat vraagt moed, compassie en soms ook professionele begeleiding. Maar het opent ook de deur naar een leven dat niet langer geleid wordt door oude scripts, maar door jouw eigen waarden, verlangens en jouw eigenheid.

“Het leven bestaat uit openen en sluiten, in- en uitademen, eb en vloed, zomer en winter. Vanuit een gesloten baarmoeder opende ik me in een nieuwe wereld. Toen bleek dat die wereld niet altijd even veilig en liefdevol was, sloot ik me af. Na mijn puberteit, toen ik op mezelf ging wonen, opende ik me opnieuw naar de wereld – en liep met vallen en opstaan een weg tot ver in mijn volwassenheid. Ruim twee jaar geleden heb ik opnieuw een beweging naar binnen gemaakt. “Mezelf teruggetrokken in m’n hol”, noem ik het. Nu ik weer naar buiten uitreik, meen ik te merken dat mijn besturingssysteem herschreven is. Dat zie ik gespiegeld in een wereld die ik nooit eerder zo heb ervaren: een wereld waarin ik me geaccepteerd voel zoals ik ben.”
Tex Rijnders

Wil je ontdekken hoe je oude patronen kunt doorbreken en weer in contact kunt komen met wie je werkelijk bent? Wij bieden diepgaande trainingen aan — bestaande uit meerdere weekenden — speciaal ontwikkeld om het fundament van je zelfvertrouwen, eigenheid en innerlijke kracht te verstevigen. Voor zowel volwassenen als jongeren (18-28) die verlangen naar blijvende verandering.

Kijk hier voor Verstevig je fundament, ons verdiepend trainingsprogramma